Τα οφέλη της προσαρμοσμένης άσκησης για παιδιά με αυτισμό

Παιδιατρική Φυσικοθεραπεία| Υδροθεραπεία και Θεραπευτική Κολύμβηση: Ίδιες ή Διαφορετικές Προσεγγίσεις

Το νερό εκτιμάται ήδη από την αρχαιότητα ως ένα εξαιρετικό μέσο θεραπείας και άσκησης, ενώ τα τελευταία χρόνια αξιοποιείται όλο και περισσότερο στην αποκατάσταση παιδιών με κινητικά προβλήματα, όπως εγκεφαλική παράλυση, μαιευτική παράλυση, επίκτητες εγκεφαλικές κακώσεις, ορθοπαιδικά προβλήματα, μυοπάθειες ή διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Το πλούσιο σε αισθητηριακά ερεθίσματα περιβάλλον, που προσφέρουν οι φυσικές και θερμοδυναμικές ιδιότητες του νερού, συμβάλλει στην ενίσχυση των λειτουργιών των διαφόρων συστημάτων του σώματος –μυοσκελετικού, νευρομυϊκού, καρδιοαναπνευστικού– συμπεριλαμβανομένων των ψυχοκοινωνικών συστημάτων. Επιπλέον, το υδάτινο περιβάλλον προσφέρει θετικό κλίμα παρακίνησης, καθώς και ασφαλείς και παιγνιώδεις συνθήκες, ώστε το παιδί να βιώσει, να μάθει και να χαρεί κινητικές δεξιότητες, που μπορεί να είναι δύσκολο να αποκτηθούν στην ξηρά. 

Η κολύμβηση αποτελεί την πιο επωφελή μορφή άσκησης στο νερό, καθώς παρέχει σωματικά και βιοψυχοκοινωνικά οφέλη, με το να προσαρμόζεται στις ανάγκες και ικανότητες των παιδιών με κινητικές διαταραχές. Στην παιδιατρική αποκατάσταση, η προσαρμοσμένη κολύμβηση χρησιμοποιείται είτε ως θεραπευτική παρέμβαση, μέσω των υπηρεσιών υδρο(φυσικο)θεραπείας, είτε ως εκπαιδευτική-ψυχαγωγική διαδικασία, υπό τον όρο προσαρμοσμένη ή θεραπευτική κολύμβηση. Η υδροθεραπεία (hydrotherapy, aquatic therapy) αποτελεί μια συστηματική, μεθοδική εφαρμογή ενός εξατομικευμένου στοχοκατευθυνόμενου κινησιοθεραπευτικού προγράμματος, που ενσωματώνει θεραπευτικές ασκήσεις και τεχνικές, συμπεριλαμβανομένων των μεθόδων διδασκαλίας κολύμβησης, αξιοποιώντας τις ιδιότητες του νερού, σε κατάλληλα σχεδιασμένη θερμαινόμενη (32-35oC) πισίνα. Αποβλέπει στην επίλυση προβλημάτων κινητικότητας, ώστε να καταστήσει το παιδί ικανό να βελτιώσει τη λειτουργική του απόδοση και ανεξαρτησία στην καθημερινότητά του. 
 Στις θεραπευτικές ασκήσεις περιλαμβάνονται ασκήσεις ενδυνάμωσης, διατατικές, αναπνευστικές, στασικού ελέγχου/ισορροπίας, εκπαίδευσης βάδισης/δραστηριοτήτων άνω άκρων και χαλάρωσης. 

Οι κολυμβητικές κινήσεις, στάσεις και δεξιότητες σχεδιάζονται από τον φυσικοθεραπευτή ως αναπόσπαστο κομμάτι του υδροθεραπευτικού πλάνου για την ανάπτυξη ασφάλειας και αυτονομίας στο νερό, καθώς και για την προετοιμασία και εξάσκηση των απαιτούμενων κινητικών παραμέτρων, προς την επίτευξη της ζητούμενης δραστηριότητας στην ξηρά, όπως μυϊκή δύναμη και αντοχή, ελαστικότητα, καρδιοαναπνευστική κατάσταση και πρότυπα κίνησης. Η αναγνώριση και εκτίμηση των λειτουργικών προβλημάτων, γίνεται σε συνεργασία με το παιδί, την οικογένεια και την ομάδα αποκατάστασης (ειδικός ιατρός, φυσικοθεραπευτής ξηράς) με ειδικές δοκιμασίες και μετρήσεις στην ξηρά και στο νερό. AT-SWIM Η υδρo-φυσικοθεραπεία πρέπει να διαφοροποιηθεί από τη θεραπευτική/προσαρμοσμένη κολύμβηση (therapeutic adapted swimming, swimming therapy), η οποία αποτελεί ένα πρόγραμμα προσαρμοσμένης φυσικής αγωγής και ψυχαγωγίας που, μέσα από τη διδασκαλία κολύμβησης και ασφάλειας στο νερό, αποσκοπεί στην προαγωγή της αυτονομίας και της κινητικότητας μέσα στο νερό, της ψυχοσωματικής ευεξίας, της ψυχαγωγίας, της κοινωνικοποίησης, καθώς και των παραμέτρων φυσικής κατάστασης σχετιζόμενων με την υγεία και την κολυμβητική επίδοση. H θεραπευτική κολύμβηση δεν είναι θεραπεία αλλά μία παιδαγωγική προσέγγιση προσανατολισμένη στη διαδικασία εκμάθησης κολύμβησης. 
Ο όρος «θεραπευτική» τονίζει τις ευεργετικές επιδράσεις τόσο της άσκησης στο νερό, όσο και των ιδιοτήτων του ίδιου του νερού στη φυσική και ψυχοκοινωνική κατάσταση του παιδιού. Επίσης, αποκαλείται θεραπευτική όταν η διδασκαλία της ακολουθεί προσαρμοσμένες διορθωτικές διδακτικές παρεμβάσεις προς τις ανάγκες και τα προβλήματα του παιδιού. Στη σύγχρονη επιστήμη της ειδικής φυσικής αγωγής, η θεραπευτική κολύμβηση επεκτείνεται πέρα από την τυπική οριοθέτηση του ως πρόγραμμα κολύμβησης και διευρύνεται για να συμπεριλάβει και άλλες προσαρμοσμένες αθλητικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες του υγρού στίβου, όπως υδατοσφαίριση, κατάδυση, υδατοκαλαθοσφαίριση, και στην αγγλική βιβλιογραφία περιγράφεται με τον όρο «adapted aquatics». Αν και οι όροι υδροθεραπεία και θεραπευτική κολύμβηση μερικές φορές χρησιμοποιούνται κατ’ εναλλαγή στην κλινική πράξη, περιγράφουν δύο σαφώς ξεχωριστές προσεγγίσεις, οι οποίες πρέπει να αποσαφηνιστούν, ώστε να κατανοηθεί ο ρόλος και ο σκοπός τους στη διαχείριση των παιδιών με κινητικά προβλήματα. 

Βασίλειος Χ. Σκουτέλης Φυσικοθεραπευτής MSc, Εργ. Συνεργάτης ΤΕΙ Αθήνας Πηγή Σκουτέλης Β.Χ. Η Εξέλιξη της Φιλοσοφίας Halliwick από Μέθοδος Διδασκαλίας Κολύμβησης σε Υδρο-φυσικοθεραπευτική Προσέγγιση: Επιδράσεις στην Κινητική Λειτουργία Αναπήρων Παιδιών (Μέρος Ι). Φυσικοθεραπεία 2014; 17(2): 15-24